حسابداری پیمانکاری به یکی از شاخه‌های علم حسابداری گفته می‌شود که به امر حساب و کتاب پروژه‌های پیمانکاری اختصاص دارد. هرچقدر یک پروژه پیمانکاری بزرگتر باشد، عملیات حسابداری بیشتری را می‌طلبد و از این رو، حسابداری پیمانکاری یکی از شاخه‌های حسابداری بازار کار به حساب می‌آید که نقش به‌سزایی در پیش‌برد پروژهها و البته برآورد هزینه و درآمدهای مربوط به آن‌ها دارد.
در ادامه، ضمن تعریف حسابداری پیمانکاری، قوانین حسابداری پیمانکاری، درآمد حسابداری پیمانکاری و دیگر گزینه‌های مربوط به این زمینه را بررسی خواهیم کرد. برخی از دانشجویان و فارغ‌التحصیلان رشته حسابداری به دنبال این مدل از حسابداری می‌روند تا بتوانند کارایی و درآمد بالایی را تجربه کنند. اگر شما نیز در پی فراگیری این شاخه از حسابداری و برآورد بازار کار آن هستید، پس با ما همراه باشید.
«پیمانکاری» به چه معناست؟
پیمانکاری نوعی مسئولیتپذیری حرفه‌ای است که در طی آن یک پروژه شروع شده و با موفقیت به پایان می‌رسد. وقتی نام پیمانکار یا شرکت پیمانکاری می‌آید، تصور می‌شود که یک گروه خاص برای اجرای برخی از فعالیت‌ها داوطلب شده‌اند و با توجه به مهارت‌ها، دانش، اطلاعات، تجربه و روابطی که دارند، می‌توانند امور محوله به آن‌ها را به خوبی به انجام برسانند.
بهصورت کلی، پیمانکاری به مجموعه‌ای اطلاق می‌شود که می‌توانند به دو صورت حقیقی و حقوقی فعالیت کرده و برای انجام فعالیت‌هایی خاص با افراد حقیقی یا حقوقی قرارداد ببندند. معمولاً پیمانکاران در طی برگزاری مناقصات انتخاب می‌شوند.
برای مثال، وقتی یک نهاد مانند شهرداری بخواهد واحد خدمات شهری خود را به یک گروه پیمانکاری واگذار کند، در طی برگزاری یک مناقصه، افراد و شرکت‌هایی که برای این منظور مناسب ببیند را انتخاب کرده و سپس بودجه‌ای را به آن‌ها اختصاص می‌دهد تا کلیه اموری که به آن‌ها محول شده را به نحو احسن به انجام برسانند.
پیمانکاران خدمات شهری مسئول استخدام افراد، نظارت به فعالیت آن‌ها برای تمیزکاری و دیگر فعالیت‌های مرتبط با خدمات شهری هستند و از بودجه اختصاصی شهرداری هم، حقوق کارکنان را پرداخت می‌نمایند. هر سازمان یا فرد حقیقی یا حقوقی می‌تواند برای انجام فعالیت‌ها و پروژه‌هایی خاص، یک فرد یا گروه پیمانکاری را به کار بگیرد.
پیمانکاران در چه زمینه هایی فعالیت میکنند؟
گفتیم که هر نهادی می‌تواند بخشی از فعالیت‌های خود را به پیمانکاری واگذار کند، اما بهصورت کلی و مطابق با آئین‌نامه معاونت راهبردی نهاد ریاست جمهوری کشور، شرکت‌های پیمانکاری می‌توانند در گروه‌های زیر فعالیت داشته باشند:
- صنعت و معدن
- راه و ترابری
- ساختمان
- آب و سد سازی
- تجهیزات کشاورزی
- مرمت آثار باستانی
- تأسیسات
- کاوش‌های زمینی
- ارتباطات
- نفت و گاز
- نیرو
افراد می‌توانند در موارد عنوان شده و در زیرمجموعه‌های آنان بهصورت پیمانکاری مشغول به کار شوند. پیمانکاران حقیقی، افرادی هستند که خود قرارداد فعالیت‌ها را منعقد میکنند و برای انجام آن فعالیت افراد موردنظر خود را نیز استخدام می‌نمایند. اما شرکت‌های پیمانکاری معمولاً ساختار منظم‌تری دارند.
حسابداری پیمانکاری چیست؟
در تعریف حسابداری پیمانکاری باید گفت که: پیمانکاران برای اینکه بتوانند اسناد شرکت در مناقصات را تهیه کنند، باید تمام موارد مربوطه از جمله فاکتورهای مربوط به هزینه و در آمد را بررسی نمایند.
پیمانکاران برای اینکه بتوانند همه‌ی جوانب کافی را در نظر گرفته، محاسبات را انجام و سپس موارد مطرح شده را اجرایی نمایند، به دانش «حسابداران پیمانکاری» نیاز دارند.
به عبارت دیگر، یک حسابدار پیمانکاری باید بر «قوانین پیمان‌ها»، «مبانی حقوقی قراردادهای پیمانکاری»، «قوانین و مقررات مالیاتی»، «پیمان‌های ارزی»، «تخصیص درآمدها»، «پیگیری موضوع پیمان‌ها» و …. تسلط داشته باشد و بتواند کلیه امور مربوط به آن را محاسبه و ارزیابی کند.
بنابراین، به نتیجه رساندن فعالیت‌های پیمانی بدون حضور حسابدار پیمانکاری، نمی‌تواند با دقت به انجام برسد و حتی ممکن است مشکلات زیادی در مسیر آن اتفاق بیفتد و قراردادها لغو شوند.
حسابداران پیمانکاری، حسابدارانی هستند که بهصورت حرفه‌ای بر تمام قوانین و امورات پیمان‌ها احاطه دارند و می‌توانند هر نوع مورد محاسباتی آن را بهصورت دقیق (حتی قبل از شروع یا پایان فعالیت) ارزیابی نمایند!
روش درصد پیشرفت کار در حسابداری پیمانکاری چیست؟
یکی از اصلی‌ترین مباحثی که حسابداران پیمانکاری در مورد آن آموزش می‌بینند، موضوع روش درصد پیشرفت کار در حسابداری پیمانکاری است که به وسیله‌ی آن توانایی «تطابق هزینه‌ها و درآمدها» مهیا شده و اطلاعات نهایی بهصورت دقیق در اختیار گروه پیمانکاری قرار می‌گیرد.
با توجه به اینکه مدت زمان فعالیت‌های پیمانی مختلف با هم تفاوت دارند و همچنین تعداد موضوعات و مشاغل پیمانی هم زیاد است، پس روش درصد پیشرفت کار در حسابداری پیمانکاری، تقریباً کار دشواری است، اما حسابداران پیمانکاری لازم است تا آن را فرا بگیرند.
آن‌گاه به کمک این محاسبات می‌توان مقدار سودده بودن پروژه را مشخص کرد و همچنین اطلاعات بسیار مهم دیگری را نیز ارائه داد که همگی برای پیمانکاری ضروری هستند.مطالعه مقاله “حسابداری ذهنی” می تواند مفید باشد.
وظایف و قوانین حسابداری پیمانکاری
قطعاً هر فعالیت یا کسب و کار، دارای قوانین کاری مخصوص خود است. اما به صورت کلی قوانین حسابداری پیمانکاری قبل از پرداختن به آن، شامل موارد زیر خواهد بود:
- به‌کارگیری ابزار و نرم‌فزارهای لازم
- محاسبه درصد تکمیل یا پیشرفت کار
- تنظیم گزارشات مالیاتی
- و …..
میزان فعالیت‌ها و قوانین حسابداری پیمانکاری، به حجم پروژه یا فعالیت ذکر شده در قرارداد بستگی دارد. برخی از پروژهها تنها یک پروژه واحد هستند، اما برخی دیگر از پیمان‌ها شامل چندین پروژه‌ی زیرمجموعه هستند که حسابداری هر کدام باید بهصورت مجزا و دقیق صورت بگیرد.
بنابراین اصلی‌ترین کاری که حسابداران پیمانکاری باید در هر پروژه کوچک و بزرگ رعایت کنند، به‌کارگیری ابزار و نرم‌افزارهایی است که به کمک آن‌ها، تعریف واحدها و ارتباط دادن آن‌ها به منظور محاسبه نهایی با راحتی بیشتری انجام شود.
همچنین محاسبه درصد تکمیل یا پیشرفت کار که در طی آن سودآور بودن پروژه مشخص می‌شود و سپس موارد مالیاتی که بخش مهمی از فعالیت‌ها هستند را شامل می‌شود. علاوه بر این موارد، بسته به نوع پروژه می‌توان وظایف بیشتری را برای حسابداران این بخش در نظر گرفت. در ادامه به شما خواهیم گفت که یک حسابدار پیمانکاری باید چه آموزش‌هایی ببیند.
بازار کار و درآمد حسابداری پیمانکاری چقدر است؟
بهصورت کلی بازار کار حسابداران پیمانکاری خوب است، چراکه یک حسابدار پیمانکاری، قطعاً علاوه بر آموزش‌های عمومی حسابداری، آموزش‌های سطح بالاتری را فرا گرفته و توانایی انجام فعالیت‌های حسابرسی گسترده‌تری را دارد.
اگرچه برخی از افراد همیشه از نبود بازار کار می‌نالند، اما کسی که حقیقتاً به کار خود وارد باشد و توانایی حسابداری در سطح پروژه‌های گسترده را در خود ببیند، حتماً بازار کار خوبی در انتظار وی خواهد بود. باید توجه داشته باشید که بازار کار، ارتباط مستقیمی با توانایی و مهارت حسابداران دارد.
در کنار بازار کار، موضوع درآمد حسابداری پیمانکاری هم اهمیت زیادی دارد. هرچقدر پروژه‌ی پیمانکاری بزرگتر و گسترده‌تر باشد، طبیعتاً درآمد حاصل از حسابداری آن نیز بالاتر خواهد بود. اما این مهم به توافق حسابدار با شرکت پیمانکاری و انتظارات وی بستگی دارد.
با توجه به نرخ تورم بالای کشورمان نمی‌توان میانگین مشخصی برای درآمد حسابداری پیمانکاری در نظر گرفت، اما به دلیل متخصص بودن حسابداران پیمانکاری، این شغل در رده شغل‌های با درآمد متوسط به بالا قرار دارد.
برای حسابداری پیمانکاری از چه نرم‌افزار هایی استفاده میکنند؟
حسابداری پیمانکاری به دلیل گزینه‌های مجزایی که دارد، نرم‌افزارهای مختص به خود را می‌طلبد که از جمله آن‌ها می‌توان «نسخه پیمانکاری نرم‌افزار هلو» را نام برد. دیگر شرکت‌های نرم‌افزاری که در زمینه حسابداری برنامه تولید میکنند نیز نسخه‌های مخصوص پیمانکاری دارند که از بین آن‌ها، نسخه پیمانکاری هلو محبوبیت بیشتری دارد.
حسابداران به کمک این نرم‌افزارها می‌توانند امر حسابرسی، امنیت اطلاعات، تنظیم گزارشات، هزینه‌‌یابی شغلی، ردیابی مالی و … را به انجام برسانند. مطالعه مقاله نرم افزار حسابداری شخصی برای کامپیوتر را به شما پیشنهاد می کنیم.
زمانی که یک حسابدار برای فراگیری شاخه پیمانکاری آموزش می‌بیند، کلیه آموزش‌های مربوط به انتخاب نرم‌افزار مناسب نیز در کنار سایر سرفصل‌ها به ایشان ارائه می‌شود. بنابراین کسی که بهصورت اصولی برای حسابداری واحدهای پیمانکاری آموزش ببیند، در هیچ مرحله از کار دچار مشکل نخواهد شد. اگر خطایی نیز رخ دهد، فرد می‌تواند مشکل را پیگیری کرده و در نهایت آن را حل نماید.
چطور می‌توان به یک حسابدار پیمانکاری تبدیل شد؟
برای تبدیل شدن به یک حسابدار پیمانکاری، باید بر اصول اولیه حسابداری و حسابداری عمومی احاطه داشته باشید. آن‌گاه می‌توانید حسابداری پیمانکاری را به عنوان شاخه حرفه‌ای خود انتخاب کرده و به فراگیری آن بپردازید.
دوره‌های آموزشی بسیاری بهصورت آزاد وجود دارد که شما می‌توانید در آن‌ها شرکت کرده و هرآنچه که برای فعالیت حرفه‌ای خود در زمینه حسابدار پیمانکاری شدن لازم دارید را کسب نمایید.
معمولاً برای حسابدار پیمانکاری شدن، توصیه می‌شود که حداقل سه سال سابقه کار مرتبط داشته و دارای مدرک کارشناسی حسابداری یا مدرک مرتبط دیگری نیز باشید. در هر صورت شما هرچقدر تجربه بیشتری در امر حسابداری و حسابرسی داشته باشید، بهتر می‌توانید برای شاخه تخصصی پیمانکاری آماده شوید.
ممکن است در برخی از دوره‌های جامع تربیت حسابدار پیمانکاری از شما سابقه یا مدرک خاصی نخواهند، اما بهتر است که مرحله به مرحله پیش بروید و به یکباره وارد دنیای پیمانکاری نشوید، چراکه عبور از هر مرحله شغلی به تجربیات خاص همان مرحله نیاز دارد.
برای حسابدار پیمانکاری شدن، باید چه آموزش هایی ببینیم؟
در دوره‌های آموزش حسابداری پیمانکاری، اصول اصلی این رشته به صورتی آموزش داده می‌شود که افراد پس از تمام شدن دوره بتوانند وارد بازار کار شوند. این اصول به قرار زیر هستند:
مبانی حسابداری پیمانکاری
یک سری اصول و مبانی اولیه وجود دارند که باید قبل از هرچیز آن‌ها را در زمینه حسابداری مخصوص پیمانکاری یاد بگیرید. این مبانی شامل گزینه‌های زیر خواهند بود:
- آشنایی با مراحل اجرای طرح
- مفاهیم مهندسی در پروژه‌های خاص که نیاز به مهندسی دارند
- شیوه ثبت مخارج
- شناخت و اندازه‌گیری سود پیمان‌ها
- آشنایی با ضمانت نامه‌های بانکی
- شیوه حل مسائل کاربردی
- ارزیابی درآمدها
- تهیه صورت‌های مالی
- آشنایی با کلیات بیمه
- آشنایی با مسائل مالیاتی
در یک دوره‌ی جامع، کلیه این موارد در قسمت مبانی آموزش داده می‌شود. اما در هر صورت ممکن است دسته‌بندی محتوایی و سرفصل‌های دوره‌های مختلف با هم تفاوت داشته باشد. شما از روی این لیست می‌توانید به کیفیت دوره آموزشی خود پی ببرید.
مبانی حقوقی قرارداد های پیمانکاری
مسائل حقوقی را نمی‌توان از حسابداری مختص پیمانکاری جدا دانست. حسابداری که بخواهد بهصورت حرفه‌ای فعالیت کند و بر تمام جنبه‌های شغلی خود اشراف داشته باشد، باید مبانی حقوقی زمینه خود را بداند. این موارد حقوقی در مورد بحث پیمانکار شامل موارد زیر هستند:
- تکالیف
- بخشودگی‌ها
- اختیارات
- آئین‌نامه‌ها
تعریف و جایگاه قرارداد و همچنین آگاهی از دیگر موضوعات مهم حقوقی نیز در این بخش قرار می‌گیرد. اگر حسابداری این موارد را نادیده بگیرد، ممکن است برای کل پروژه مشکل ایجاد شود، چراکه مسائل حقوقی باید همیشه مورد توجه قرار بگیرند.
فعالیت ها و استاندارد های حسابداری پیمانکاری
فعالیت‌هایی که یک حسابدار پیمانکاری مؤظف به انجام آن‌ها است، در گروه فعالیت‌ها و استانداردهای آموزشی این شغل قرار می‌گیرند که از جمله آن‌ها می‌توان موارد زیر را بررسی کرد:
- گزارش‌گیری
- ثبت و بررسی دارایی‌ها و بدهی‌های احتمالی
- ثبت و بررسی درآمدهای عملیاتی
- ثبت و بررسی ذخایر
- ترازنامه
- اصلاح اشتباهات حسابداری
- ثبت و بررسی صورت زیان‌ها
- بررسی موجودی‌ها
- ثبت دارایی‌های مشهود و نامشهود
فراگیری عناوین نامبرده، جزو اصلی‌ترین و البته مهم‌ترین اصول حسابداری در واحدهای پیمانی هستند که باید به صورت کامل و دقیق آموزش داده شوند.
پیمانکاری ارزی
پیمانکاری ارزی به پروژه‌های خارجی بستگی دارد که درآمد و هزینه‌های آن برحسب ارزهای رایج محاسبه می‌شود. بنابراین یک حسابدار واحد پیمانکاری باید به حسابداری ارزی نیز واقف باشد تا بتواند حساب‌های خارجی را نیز به درستی تنظیم نماید. طبقه بندی اقلام ترازنامه‌ای، روش سود صفر، اندازه‌گیری درصد پیشرفت پروژه و …. از جمله اصولی است که در این بخش باید به آن‌ها توجه شود.
مدیریت هزینه و ریسک
مدیریت هزینه، مدل‌های مدیریت کاهش هزینه‌ها، آشنایی با تکنیک‌های پیش‌بینی هزینه و همچنین آشنایی با مدل‌های مدیریت ریسک از جمله مباحثی هستند که بحث حسابداری واحد پیمانکاری را تکمیل میکنند.
قطعاً حسابداران نقش بسزایی در مدیریت هزینه‌های پیمانکاری خواهند داشت، چراکه تمام حساب و کتاب‌ها از فیلتر محاسبات آن‌ها عبور می‌کند، بنابراین حسابدار می‌تواند مشاور خوبی در زمینه مدیریت و کاهش هزینه‌ها برای پیمانکار نیز باشد. اگر درباره مدیریت هزینه به دنبال اطلاعات بیشتری هستید مطالعه مقاله “اصول مدیریت مالی” می تواند مفید باشد.
قانون کار
از جمله مباحثی که معمولاً در اواخر دوره‌های آموزشی به آن پرداخته می‌شود و در بیشتر دوره‌ها به عنوان سرفصل پایانی مطرح می‌شود، موضوعات مربوط به قانون کار و تأمین اجتماعی است که می‌توان به صورت زیر آن را دسته‌بندی کرد:
- شناخت قوانین کار و کارگر
- آشنایی با مفاد قانون کار کشور
- حل اختلافات بین کارفرما با نهاد و سازمان‌ها
- منابع درآمدی
- بیمه و حقوق تأمین اجتماعی
- قراردادهای کار
با توجه به موارد عنوان شده، شما می‌توانید دید کامل‌تری نسبت به حرفه‌ی حسابداری پیمانکاری داشته باشید. آن‌گاه تصمیم‌گیری در مورد پرداختن به این آموزش‌ها برای شما راحت‌تر خواهد بود. اگر هنوز مصمم هستید تا به یک حسابدار پیمانکاری تبدیل شوید، با گذر از موارد عنوان شده و برخی دیگر از آموزش‌هایی که ممکن است در دیگر دوره‌های آموزشی مطرح شده باشند، وارد بازار کار این حرفه خواهید شد.
برخی از اصطلاحات رایج در پیمانکاری برای حسابداران
برخی از اصطلاحات در دنیای پیمانکاری هست که حسابداران باید از آن آگاهی داشته باشند. برخی از این اصطلاحات به قرار زیر هستند:
- کارفرما:
کارفرماها اشخاص حقیقی یا حقوقی هستند که عملیاتی را برای اجرا به پیمانکاران واگذار میکنند. - قرارداد:
به توافق بین کارفرماها و پیمانکاران برای اجرای یک پروژه عملیاتی، قرارداد گویند. - قرارداد دست دوم:
گاهی پیمانکاران نیز بسته به زمینه کاری خود، بخشی از کار خود مانند رنگ‌کاری، جدول‌بندی یا … را به یک پیمانکار دیگر واگذار میکنند که در این‌صورت قرارداد مابین آن‌ها از نوع قرارداد دست دوم خواهد بود. - قرارداد مقطوع:
در قراردادهای مقطوع، کلیه هزینه‌ها و دستمزهای واحدهای پیمانکاری لحاظ می‌شود. اما ماده‌ای هم در نظر گرفته می‌شود برای جبران خسارات احتمالی که ممکن است در اثر افزایش قیمت مواد اولیه در بازار یا … ایجاد شود. - قرارداد امانی:
در قراردادهای امانی، پیمانکار بهای تمام شده‌ای که حاشیه سود به آن اضافه شده است را قبول می‌کند و این مبلغ می‌تواند ثابت یا درصدی هم باشد. بهرحال در این گونه قراردادها به دلیل اینکه کارفرما هم حق مالکیت دارد، فعالیت‌های پیمانکار را زیر نظر می‌گیرد. - کار گواهی نشده:
اگر فعالیت یا پروژه‌ای که به پیمانکار واگذار شده، با پیشرفت مطلوبی همراه نباشد و در صورت تمام شدن هم از کیفیت کافی برخوردار نباشد، به آن، کار گواهی نشده می‌گویند. - شاخص:
شاخص یک عدد است که به صورت درصدی، متوسط قیمت هر دوره نسبت به دوره دیگر که دوره پایه نامیده می‌شود را مشخص می‌کند. شاخص به‌صورت‌های «شاخص کلی»، «شاخص مبنای پیمان»، «شاخص گروهی» و «شاخص رشته‌ای» قابل محاسبه است. - دستگاه نظارت:
دستگاه نظارت شامل گروهی از افراد حقیقی یا حقوقی است که کارفرما برای نظارت بر انجام کارها، بهصورت کتبی به پیمانکار معرفی می‌کند. - ناظر مقیم:
ناظر مقیم نیز ناظری است که کارفرما بهصورت کتبی به پیمانکار معرفی کرده و این فرد معمولاً در محل پروژه مقیم است و بهصورت مستقیم بر امور نظارت دارد. - طرح عمرانی:
طرح عمرانی به مجموعه خدمات و عملیات عمرانی مشخصی گفته می‌شود که براساس برنامه‌های توجیهی طی یک مدت معین و با اعتبار معین انجام می‌شوند. طرح عمرانی را به سه دسته «طرح عمرانی انتفاعی»، «طرح عمرانی غیر انتفاعی» و «طرح عمرانی مطالعاتی» تقسیم‌بندی میکنند. لازم به ذکر است که طرح‌های عمرانی انتفاعی علی‌رغم اجرای صحیح، سود نهایی را نیز عاید کارفرمایان میکنند. اما هدف نهایی طرح‌های غیرانتفاعی، به جای سود، رفاه عمومی است. طرح‌های عمرانی مطالعاتی هم طرحی است که باید در شرایط خاص مورد بررسی قرار بگیرد و با دو طرح دیگر تفاوت دارد.
برخی از سوالات رایج:
1. پیمانکاران در چه زمینههایی فعالیت میکنند؟
1. صنعت و معدن
2. راهوترابری
3. ساختمان
4. نفت و گاز
5. نیرو
2. پیمانکاری را بهاختصار توضیح دهید؟
پیمانکاری درواقع نوعی مسئولیتپذیری است که به انجام پروژهها در زمینههای مختلف میپردازد. درواقع پیمانکاری مجموعه افرادی هستند که بهصورت حقیقی و حقوقی باهم به فعالیت میپردازند.
3. مبانی حسابداری پیمانکاری چیست؟
1. آشنایی با مراحل اجرای طرح
2. شیوه ثبت مخارج
3. ارزیابی درآمدها
4. تهیه صورت‌حساب مالی
