آموزش قدم به قدم اصول داستان نویسی به زبان ساده + نمونه

از سال‌های دور تا به الان یکی از کارهای شیرین و مهیج که توجه انسان‌های زیادی از سنین مختلف را به خود جلب می‌کند یادگیری اصول داستان نویسی، داستان‌ سرایی و داستان خوانی است. در گذشته که خبری از تکنولوژی و امکانات امروزی نبود، نقل داستان یا خواندن داستان یکی از بزرگترین سرگرمی‌های مردم به حساب می‌آمد؛ که گاهی اخبار و احوال انسان‌های دیگر هم به‌وسیله داستان بازگو می‌شدند.

به‌علاوه اگر از جنبه سرگرمی داستان خوانی بگذریم، داستان‌ها حاوی نکات آموزنده و پند آموز زیادی هستند که شنیدن آنها می‌تواند در زندگی بسیاری از افراد تأثیر گذار باشد. شاید شما هم در خود استعداد داستان نویسی را کشف کرده باشید و یا علاقه به این هنر داشته باشید.

در هر صورت باید بدانید که برای نوشتن داستان اصول خاصی وجود دارد که لازم است آنها را رعایت کنید تا اثری زیبا و بدون نقص ارائه دهید؛ به چنین اصولی، اصول داستان نویسی می‌گویند. همچنین داستان‌‌ها انواع گوناگونی دارند؛ برای مثال داستان کوتاه، رمان، داستان برای کودکان و… که هر کدام از اینها اصول مخصوص به خود را دارد. در ادامه این مقاله قصد داریم به صورت قدم به قدم به بررسی اصول طلایی داستان نویسی بپردازیم.

داستان چیست؟

داستان واژه‌ای ملموس برای همه ما است و هر کسی در طول عمر خود دست کم یک داستان را شنیده یا خوانده است. اما اگر بخواهیم یک تعریف منسجم از واژه داستان ارائه دهیم؛ باید در تعریف واژه داستان بگوییم که  داستان در واقع از قوه تخیل نویسنده بیرون می‌آید و به معنی تعریف کردن یک حادثه یا رویداد و خلق شخصیت‌ها و فضاها است.

در نوشتن داستان گاهی اوقات نویسنده کاملاً از قوه تخیل خود بهره برده و شخصیت‌ها و حوادث کاملا خیالی را خلق می‌کند و روابط بین شخصیت‌ها و حوادثی که برای آنها رخ می‌دهد را شرح می‌دهد؛ اما گاهی نویسنده از برخی از اتفاقات و رویدادهای واقعی الهام گرفته و به بازگو کردن اتفاقات واقعی در قالبی ادبی و داستانی پرداخته و اندکی به آن شاخ و برگ می‌دهد.

انواع داستان

داستان‌ ها انواع گوناگونی دارند که در ادامه به بررسی مختصری از آنها پرداخته‌ایم:

• داستان کوتاه: نویسنده در داستان کوتاه معمولاً در چند صفحه و به صورت مختصری به شرح و تعریف ماجرایی می‌پردازد.
• رمان یا داستان بلند: شامل چند حادثه با شخصیت‌های مختلفی شده و بسیار طولانی‌تر از داستان کوتاه است. برخی از رمان‌ها حتی در چند جلد و به صورت کاملا مفصل نوشته می‌شوند.
• داستانک: داستانی که از داستان کوتاه هم کمتر است.
• داستان نیمه بلند.

داستان برند همیشه برای همه انسان‌ها هیجان‌انگیز است. ذهن به کمک داستان می‌تواند یک سری اتفاقات پشت سر هم را دنبال کرده تا به نتیجه نهایی آن برسد. برای آشنایی بیشتر مقاله «داستان سرایی برند» را مطالعه کنید.

آشنایی با اصول داستان نویسی

اگر شما هم رویای نویسنده شدن در سر دارید، باید بدانید که برای داستان نویسی اصولی وجود دارد که یک نویسنده باید از آنها به دقت پیروی کند. یکی از اصول طلایی داستان نویسی صبور بودن و پروراندن داستان است. گفته شده است که نویسنده یک داستان نباید در خلق اثر خود شتاب کند و عجله داشته باشد بلکه باید آرام و با طمئنینه به پیش رود و داستان خودش را به صورت اصولی بپروراند. شما به عنوان یک نویسنده باید بدانید که برای خلق کردن و نوشتن یک داستان لازم است که مراحل زیر را به ترتیب طی کنید:

1. یافتن موضوع داستان: اولین قدم برای خلق کردن یک داستان این است که نویسنده باید بداند می‌خواهد در مورد چه موضوعی داستانش را بنویسد.
2. طراحی داستان: نویسنده باید قبل از اینکه سراغ نوشتن داستان برود، طرح کلی داستان را در ذهن خود داشته باشد.
3. انتخاب اسم برای داستان: نویسنده باید اسمی در خور داستان خود انتخاب کند که به‌وسیله آن بتوان مخاطب را جذب داستان کرده و مخاطب را برای خواندن داستان ترغیب کند.
4. شخصیت پردازی: در هر داستان یک یا چند شخصیت اصلی و فرعی وجود دارد که نویسنده باید از قبل به خلق این شخصیت‌ها بپردازد و سپس به مرور و در طی داستان آنها را به خواننده معرفی کند. شخصیت پردازی باید به گونه‌ای انجام گیرد که خواننده بتواند با شخصیت‌های داستان ارتباط خوبی برقرار کند.
5. نوشتن داستان: بعد از اینکه موضوع و طرح داستان مشخص شد و شخصیت‌های داستان خلق شدند؛ اکنون زمان مناسبی برای نوشتن داستان است. فرآیند نوشتن داستان هم از اصول خاصی پیروی می‌کند؛ برای مثال هنگام نوشتن داستان لازم است از موضوع اصلی خارج نشوید و نیز قواعد دستور زبان فارسی را در حین نوشتن داستان خود رعایت کنید.

رعایت نکات دستور زبان

برای نوشتن یک داستان زیبا و دل نشین قطعاً داشتن ذوق و استعداد نویسندگی حرف اول را می‌زند. اما در صورتی که می‌خواهید به یک داستان نویس حرفه‌ای تبدیل شوید، باید علاوه بر داشتن ذوق نویسندگی، از اصول و قواعد دستور زبان فارسی نیز پیروی کنید.

به‌عبارت‌دیگر شما باید بتوانید داستانی جذاب و جالب خلق کنید و در عین حال داستان شما حالت عامیانه‌ای نداشته باشد و از نظر دستور زبان نیز بدون اشکال باشد. از طرف دیگر شما باید بدانید که لازم است در حین نوشتن داستان واژه‌ها را در موقعیت و جایگاه صحیح آنها به کار ببرید. شاید به همین خاطر است که نویسندگی جزو کارهای هنری به شمار می‌آید. زیرا یک نویسنده باید مانند یک هنرمند چیره دست رفتار کند و واژه‌ها و ترکیبات را به صورت هنرمندانه‌ای به کار ببرد تا خواننده از خواندن اثر او لذت ببرد.

داستان کوتاه چیست؟

خواندن یا نوشتن رمان و داستان‌های بلند ممکن است از حوصله بسیاری از افراد خارج باشد. اگر علاقه‌مند به هنر نویسندگی هستید اما در عین حال توانایی یا حوصله نوشتن داستان‌های بلند و رمان را ندارید، می‌توانید نوشتن داستان کوتاه را امتحان کنید.

در واقع به نظر می‌رسد که این روزها داستان کوتاه با زندگی انسان عصر امروز که دائما با مشکل کمبود وقت مواجه است، مطابقت بیشتری دارد. اگر قصد دارید که به عنوان یک نویسنده به نوشتن داستان‌های کوتاه بپردازید، باید حتما اصول داستان نویسی کوتاه را بیاموزید و به کار بگیرید.

برای مثال باید بدانید که حجم داستان کوتاه باید چند سطر یا چند صفحه باشد یا هسته اصلی داستان کوتاه چیست و نویسنده در یک داستان کوتاه باید حول چه موضوع یا موضوعاتی بیشتر تمرکز کند.

گرفتن ایده برای داستان نویسی

یکی از چالش‌هایی که ممکن است فرا روی نویسنده‌ها باشد، پیدا کردن یک ایده مناسب برای داستان نویسی است. گاهی در ذهن برخی از افراد جرقه‌ای زده می‌شود و ایده‌ ای به ذهنشان می‌ آید. اما بهتر است بدانید که برای یافتن ایده نویسندگی حتما نباید اتفاق عجیب یا خارق العاده‌ای در اطراف شما رخ دهد یا موضوع داستان به شما الهام شود. فقط کافی است به عنوان یک نویسنده به جزئیات خوب دقت کنید و ذهنی خلاق و قوه تخیل خوبی داشته باشید.

جالب است بدانید که بسیاری از نویسندگان بزرگ ایده داستان‌های خود را از وقایع روزمره و عادی پیرامونشان یا از عناصر محیط اطراف خود گرفته‌اند. پس صبر نکنید تا ایده نوشتن به شما الهام شود دست به قلم ببرید و قوه تخیل خود را به کار بگیرید. به محض اینکه ایده‌ای به ذهن‌تان رسید از کنار آن با بی‌توجهی نگذرید و آن ایده را بی‌درنگ در جایی یادداشت کنید؛ شاید این ایده ساده، ایده نوشتن داستانی جالب و مهیج باشد.

داستان نویس باید بی‌ پروا باشد و به کلیشه‌ ها نپردازد

یکی از اصول مهم داستان نویسی که در تمامی انواع داستان و به خصوص در زمینه نوشتن داستان کوتاه باید مورد توجه قرار گیرد، بی‌پروا نوشتن و پرهیز از پرداختن به کلیشه‌ها است. ذهن یک نویسنده باید خلاق باشد و قلم او نیز باید بی‌پروا باشد؛ به نحوی که از پرداختن به موضوعات مهم جامعه نترسد و بتواند بی‌پروا و رک مشکلات و معضلات جامعه را در قالب داستانی خواندنی برای مخاطبان خود بیان کند.

به علاوه یک نویسنده خوب، نویسنده‌ای خلاق است که به جای پرداختن به موضوعات قدیمی و کلیشه‌ای که تا به حال صدها داستان در مورد آنها نوشته شده است، به موضوعات جدید و بدیع می‌پردازد و نیز در حین داستان نویسی، ضمن رعایت اصول داستان نویسی از قوه تخیل و خلاقیت خود بهره می‌گیرد و حتی از برخی از چهارچوب‌های محدود کننده خارج می‌شود تا به این ترتیب اثری هنری، روح نواز و جذاب برای خوانندگان خود خلق کند.

ساده و روان بنویسید

یکی از اصول طلایی داستان نویسی در تمامی زمینه‌ها این است که داستانتان را به صورت ساده وروان بنویسید. این یعنی اینکه داستان شما باید به حدی روان و ساده نوشته شده باشد که هر خواننده‌ای با هر سطح سوادی بتواند به درک داستان شما برسد و برای خواندن ادامه آن ترغیب شود.

اهمیت روان و ساده نوشتن داستان به حدی است که حتی اگر شما موضوع بسیار جالب یا هیجان انگیزی را هم انتخاب کرده باشید و تمامی اصول و قواعد داستان نویسی را نیز رعایت کنید؛ اما نتوانید داستان خود را در قالب جملات ساده و روان بنویسید، هیچ کس برای خواندن داستان شما اشتیاقی نخواهد داشت.

به علاوه توجه کنید که لازم است هنگام نوشتن یک داستان، از حوادث یا شخصیت‌ها به صورت منسجم و منظمی یاد کنید تا خوانندگان داستان شما دچار سردرگمی و گیجی نشوند. یکی از اصول داستان نویسی کودکان که بسیار حائز اهمیت است، همین رعایت اصل ساده و روان نوشتن می‌باشد.

داستان شما نیاز به نقطه اوج دارد

یکی از اصول داستان نویسی که ممکن است مورد غفلت تعداد زیادی از نویسندگان واقع شود، این است که داستان شما نیاز به یک نقطه اوج دارد. این به آن معنا است که نباید سیر داستان و حوادث آن به صورت کاملا یکنواخت بیان شود؛ زیرا در این صورت خواننده با خواندن داستان شما دچار کسالت و بی‌حوصلگی می‌شود و ممکن است داستان شما را کنار بگذارد و از ادامه دادن آن منصرف شود.

پس لازم است در جای مناسبی از داستان، معمولا در نیمه‌های یک داستان، داستان شما به اوج خود برسد؛ برای مثال رازی فاش شود یا اتفاق خاصی رخ دهد، به این ترتیب نوشته شما از سیر یکنواخت و کسل کننده خود خارج خواهد شده و به علاوه خواننده داستان شما سر ذوق می‌آید و برای خواندن داستان و ادامه دادن آن ترغیب و تشویق می‌شود.

به ترس از نوشتن غلبه کنید

بدون شک ترس یکی از عواملی است که ما را از انجام دادن کاری باز می‌دارد. برخی از افراد علی‌رقغم علاقه زیادی که به نوشتن داستان دارند و یا استعداد نهفته‌ای که در وجود خود احساس می‌کنند، از داستان نوشتن و قلم به دست گرفتن می‌ترسند و شانس نوشتن یک داستان را از خود می‌گیرند. این افراد باید بدانند که معمولا حتی نویسنده‌های بزرگ هم معتقد هستند که اولین داستان‌های آنها چندان چنگی به دل نمی‌زند.

این به آن معنا است که حتی اگر داستانی که برای اولین بار می‌نویسید جالب و خواندنی نباشد، از اصول داستان نویسی پیروی نکرده باشد و یا مملو از اشتباهات دستور زبان باشد، باز هم نباید ناامید شوید. زیرا شما می‌توانید به تدریج و به صورت قدم به قدم اشتباهات کار خود را دریابید و سپس آنها را اصلاح کنید تا در نهایت بتوانید داستانی زیبا و پخته خلق کنید.

کتاب‌های روانشناسی جزء کتاب‌هایی هستند که همواره مشتری ‌های خاص خود را دارند. مردم به دنبال دستیابی به حال بهتر و روزگار خوش، همیشه دنبال این گونه کتاب ‌ها هستند. بهتون پیشنهاد می کنیم مقاله «بهترین کتاب ‌های روانشناسی» را مطالعه کنید.

اصول داستان نویسی کودکان

یکی از راه‌هایی که کمک می‌کند فردی در آینده به کتاب خواندن علاقه مند شود، این است که از زمان کودکی با کتاب و کتاب خوانی آشنا شود. از این رو نوشتن داستان برای کودکان اهمیت زیادی دارد؛ زیرا داستان نویسی برای کودکان صرفا به هدف سرگرم کردن آنها نیست؛ بلکه هدف نویسنده باید آموختن مطلبی به کودک باشد و در عین حال داستان او به حدی گیرا و جذاب باشد که کودک را به کتاب خواندن و شنیدن داستان علاقه‌مند کند.

پس داستان نویسی برای کودکان حتی نسبت به نوشتن داستان برای افراد بزرگسال از اهمیت و حساسیت بیشتری برخوردار است و لازم است که نویسنده داستان حتماً از اصول داستان نویسی کودکان پیروی کند. در نوشتن داستان برای کودکان سعی کنید از زاویه دید آنها به مسائل نگاه کنید و در ضمن شما به عنوان یک نویسنده داستان کودکانه باید حتما قوه تخیل قوی و خوبی داشته باشید تا بتوانید داستان‌هایی جذاب و خلاقانه برای کودکان بنویسید.

به‌علاوه شما باید هنگام داستان نویسی برای کودکان سطح درک و فهم کودکان در رده‌های سنی خاص را در نظر بگیرید و از جملات و واژه‌های سخت و سنگین که درک آنها برای کودکان دشوار است در داستان خود استفاده نکنید.

برای تقویت هنر داستان نویسی کتاب بخوانید

اگرچه کتاب‌های زیادی در زمینه داستان نویسی و اصول داستان نویسی تألیف شده‌اند که شما به عنوان یک نویسنده تازه‌کار می‌توانید به آنها مراجعه کرده و اصول اولیه داستان نویسی را بیاموزید؛ اما منظور ما از کتاب خواندن صرفاً خواندن کتاب‌هایی در مورد اصول داستان نویسی نیست.

به طور کلی دیده شده است که افرادی که بیشتر از سایرین کتاب می‌خوانند و با کتاب‌ها به خوبی ارتباط برقرار می‌کنند، معمولاً توانایی آنها در نوشتن داستان بیشتر از سایر افراد است. پس توصیه ما به کسی که به داستان نویسی علاقه زیادی دارد اما احساس می‌کند که علم یا استعداد کافی در این زمینه ندارد، این است که مطالعه خود را بیشتر کند و سعی کند داستان‌های متفاوت و متنوع از نویسندگان مختلف بخواند.

به‌علاوه چنین کاری به تقویت قوه تخیل شما نیز کمک زیادی می‌کند و می‌دانید که تقویت قوه تخیل راه خوبی برای مهارت یافتن در هنر داستان نویسی است.

بررسی چند نکته مهم در زمینه داستان نویسی

تا به اینجا به برخی از اصول داستان نویسی اشاره کردیم و نیز نکاتی در مورد اصول داستان نویسی کوتاه و اصول داستان نویسی کودکان بیان کردیم. در ادامه قصد داریم برخی از نکات مهم که هنگام داستان نویسی باید مورد توجه قرار گیرند را بررسی کنیم. این نکات عبارتند از:

• هنگام نوشتن داستان از جملات سنگین و سخت یا جملات قدیمی کمتر استفاده کنید.
• سعی کنید که به هنگام نوشتن و خلق داستان خود خلاق باشید. شما می‌توانید از داستان‌های دیگران ایده بگیرید اما در کل داستان شما باید زاده تخیلات خود شما باشد.
• سعی کنید داستانتان حول موضوعات جالب روز باشد. برای مثال نوشتن در مورد برخی از پندهای قدیمی برای بسیاری از خوانندگان امروزی هیچ گونه جذابیتی ندارد.
• سلیقه مخاطبین خود را در حین نوشتن داستان در نظر بگیرید. اینکه مخاطب شما کدام گروه از افراد جامعه هستند، روی نحوه نوشتن داستان شما تاثیر زیادی می‌گذارد. زیرا برای مثال لحن نوشتن داستان برای افراد بزرگسال باید با لحن داستان نویسی برای کودکان متفاوت باشد.
• از نوشتن جملات تکراری و به طور کلی از تکرار کردن در داستان خود بپرهیزید زیرا باعث خسته شدن مخاطب شما می‌شود و از جذابیت داستان شما به میزان قابل توجهی می‌کاهد.
• هنگام نوشتن داستان اصلی‌ترین هدف شما باید خلق اثری زیبا و ماندگار برای لذت بردن مخاطبین باشد و اهدافی مانند اهداف مالی باید برای شما در مراحل بعدی قرار بگیرند.

خلاصه مقاله و نتیجه گیری

نوشتن و خلق کردن یک داستان می‌تواند به اندازه خواندن یک داستان خوب لذت‌بخش باشد. بسیاری از افراد به نوشتن داستان علاقه زیادی دارند اما هنگامی که می‌خواهند کار نوشتن داستان را شروع کنند دچار شک و تردید شده و می‌ترسند که نتوانند داستانی خوب و خواندنی بنویسند.

اول از هر چیزی باید به این نکته توجه کنید که اگر چه هدف همه نویسندگان خلق یک داستان زیبا و بی‌عیب و نقص است اما باید بدانید که حتی نویسندگان مشهور هم در ابتدا داستان‌های عالی و ایده‌آلی نمی‌نوشتند. پس لازم است شروع کنید و سپس قدم به قدم و به تدریج داستان‌های خود را اصلاح نمایید.

اصول اولیه برای نوشتن یک داستان این است که شما ابتدا باید یک موضوع داشته باشید، بتوانید طرح کلی داستانتان را در ذهن خود مجسم کنید و نامی جذاب و گیرا برای داستان خود انتخاب کنید.

سپس شما باید شخصیت‌پردازی کرده و شخصیت‌های اصلی و فرعی داستان خود را مشخص کنید و پس از آن به نوشتن داستان خود بپردازید. در ضمن شما باید توجه کنید که اصول داستان نویسی کودکان با اصول داستان نویسی برای افراد بزرگسال تفاوت دارد. به علاوه اصول داستان نویسی کوتاه با اصولی که در نوشتن داستان‌های بلند رعایت می‌شود متفاوت است.

برخی از سوالات رایج:

1. داستان را به اختصار توضیح دهید؟

داستان نویسی درواقع به نوشتاری اشاره می کند. که در آن از قدرت تخیل برای بیان شرح وقایع استفاده می شود. لازم به ذکر است در برخی موارد داستان ها بر اساس داستان های واقعی نوشته می شوند.

2. انواع داستان را نام ببرید؟

1. داستان کوتاه
2. داستانک
3. داستان بلند
4. داستان نیمه بلند

3. مقدمات داستان نویسی را به اختصار بیان کنید؟

1. یافتن موضوع مناسب
2. طراحی داستان
3. انتخاب اسم داستان
4. شخصیت پردازی
5. نوشتن داستان