۱۳ تکنیک برتر تقویت فن بیان و مهارت‌های کلامی
فن بیان یکی از مهم‌ترین موضوعات در بحث توسعه فردی است. اگر شما فن بیان خوبی داشته باشید می‌توانید خیلی راحت خواسته‌ها و مشکلات خود را بیان کنید. مهارت‌های کلامی جزییات زیادی دارند و یادگیری آن‌ها در یک زمان محدود امکان پذیر نیست اما با تمرین مکرر می‌توانید به مهارت‌های فن کلام و مهارت‌های کلامی مسلط شوید. مهارت‌های کلامی جز موضوعاتی است که در مدرسه به ما آموزش داده نمی‌شود و به همین خاطر است که بیش‌تر افراد در این موضوع ضعف‌های بسیاری دارند. ضعف‌های مربوط به مهارت‌های کلامی به قدری می‌تواند برای شما مشکل درست کند که حتی فکر آن را هم نمی‌کنید.
مدیران و متخصصان زیادی وجود دارند که برای برگزاری جلسات و سخنرانی در همایش‌ها ترس زیادی دارند، ترس آن‌ها از میزان علم آن‌ها در تخصص مربوطه نیست بلکه ترس از نداشتن مهارت‌های کلامی است. حتی در بسیاری از وقت‌ها این اشخاص به جلسات کاری مهم نمی‌روند و یک نماینده از خودشان می‌فرستند. تمامی این مشکلات گوشه‌ای از نداشتن مهارت‌های کلامی است. از طرف دیگر وجود مهارت‌های کلامی می‌تواند شخص را به یک شخص قدرت‌مند در مذاکره تبدیل کند. البته مهارت‌های کلامی در طول زمان تثبیت می‌شوند و این گونه نیست که شما در یک زمان مشخص به یک شخص حرفهای در مذاکره تبدیل شوید.
هوش کلامی
قطعا برای شما هم پیش آمده است که در یک گفت‌وگو، واژه‌ای اشتباه به کار برده‌اید و آن واژه باعث ایجاد ناراحتی و دلخوری شده است. این موضوع فقط در گفت‌وگوهای روزانه صادق نیست و این روزها در چت شبکه‌های اجتماعی و حتی ایمیل‌ها هم دیده می‌شود. شما باید در نظر داشته باشید که هوش کلامی تمامی ارتباطات شما را شامل می‌شود و اگر مشکلی در آن وجود داشته باشد فقط در موقع صحبت کردن به مشکل نمی‌خورید بلکه در زمان‌های چت کردن در شبکه‌های اجتماعی و دیگر ارتباطات نیز دچار مشکل می‌شوید. این روزها دوره‌هایزیادی در موسسات برگزار می‌شود که برخی از این دوره‌ها واقعا مفید هستند و برخی دیگر نیز سود چندانی ندارد. ملاک تشخیص این دوره‌ها استاد و برگزارکننده این دوره‌ها است. دوره‌های مفید ممکن است هر چند ماه یک بار برگزار شوند اما اثری فوق‌العاده دارند و قطعا شما را به یک نتیجه خوب می‌رسانند.
کاربردهای فن بیان در زندگی روزمره و کسب و کار
شاید این سوال برای شما هم پیش آمده باشد که یادگیری مهارت‌های فن بیان چه تاثیری در عمل‌کرد روزانه ما دارد و آیا اساسا به زندگی شخصی و کاری ما نفعی می‌رساند یا خیر؟
پاسخ به این سوال را می‌توان از شرکت‌کنندگان دوره‌های فن بیان دکتر ویز پرسید.
بعد از برگزاری این دوره‌های فن بیان بیش‌تر شرکت‌کنندگان اعتقاد داشتند که روابط شخصی، دوستانه و شغلی‌شان بهبود فراوانی داشته است و مشکلات صحبت کردن‌شان رفع شده است. البته صرفا شرکت در دوره‌های فن بیان نمی‌تواند راه مناسبی برای موفقیت در این زمینه باشد بلکه تمرین و پشت‌کار شما است که می‌تواند تضمین‌کننده موفقیت در فن بیان شما باشد. در ادامه این مطلب مهم‌ترین راهکارهای بهبود فن بیان و مهارت‌های کلامی را بررسی می‌کنیم و توضیحات کاملی در مورد هر قسمت می‌دهیم.
چرا باید به مهارت‌های کلامی توجه ویژه‌ای داشت؟
یادگیری مهارت‌های کلامی نقش بسیاری مهمی در روابط روزمره ما دارد و همه ما می‌دانیم که قسمت اعظمی از زندگی ما را همین روابط رومزه تشکیل می‌دهد. در کشورهای خارجی و تراز اولی مانند سوئد، نروژ، آمریکا، آلمان و… توجه ویژه‌ای به مهارت‌های کلامی شده است به طوری که در تمامی مدارس و دانشگاه این درس به عنوان یک عنوان آکادمیک تدریس می‌شود. از حدود قرن ۱۹ میلادی در اروپا و آمریکا به مهارت‌های کلامی توجه ویژه‌ای شد و به همین خاطر است که اروپا و آمریکا سخنرانهای بی‌نظیری دارد. البته سخنران شدن تنها کاربرد این مهارت‌های کلامی نیست و مهم‌ترین علت یادگیری این مهارت بهبود روابط در زندگی شخصی و کاری است. در بیش‌تر مراجع روان‌شناسی سه دلیل عمده برای آشنایی هر شخص با مهارت‌های کلامی و فن بیان عنوان شده است.
در ادامه این ۳ عنوان را بررسی می‌کنیم:
۱ـ همه در طول زندگی در شرایطی قرار می‌گیریم که باید در یک جمع صحبت کنیم یا از عقایدمون دفاع کنیم. برخی اوقات هم باید شخصی را راضی کنیم درست مانند زمانی که قرار است یک معامله صورت دهیم
۲ـ کارمندان و کارکنان در هر جایگاهی که در یک شرکت هستند باید بتوانند مهارت‌های ارتباطی با مشتریان و سایر افراد برقرار کنند.
۳ـ قدرت متقاعدکردن می‌تواند دست آوردهای زیادی برای شما در زندگی شخصی و کاری شما خواهد داشت
در ادامه به سراغ معرفی راهکارهای مهم و اثرگذار در فن بیان و مهارت‌های کلامی می‌رویم:
۱ـ شمرده شمرده صحبت کنید
بسیاری از مشکلات کلامی بدین خاطر است که شمرده صحبت نمی‌کنید. اگر حتی هیچ کاری هم نکنید اما شمرده صحبت کنید به طور خودکار نیمی از مشکلات صحبت شما برطرف می‌شود. شونده باید بتواند تمامی کلمات و عبارات شما را به طور واضخ بشنود و هیچ مشکلی برای درک صحبت‌های شما نداشته باشد. از طرف دیگر باید سعی کنید تا حد ممکن از به کار بردن کلمات سخت و دشوار پرهیز کنید. استفاده از کلمات آسان یکی از بهترین راه‌ها برای جذب مخاطب است. بسیاری از افراد این گونه تصور می‌کنند که اگر در صحبت‌های‌شان از کلمات سخت و یا خارجی استفاده کنند مخاطب لذت می‌برد در صورتی که تجربه نشان داده است مخاطب با کلمات سخت و غیرفارسی نه‌تنها لذتی نمی‌برد بلکه دچار سردرگمی می‌شود. پس حتی اگر مخاطب‌تان شخص سطح بالایی است سعی کنید از کلمات و جملات ساده و عامیانه استفاده کنید. نگاهی به برترین سخنرانهای داخلی و خارجی بیاندازید، تمامی این اشخاص از عباراتی آسان و عامیانه استفاده می‌کنند و همین موضوع نقش مهمی در جذب مخاطب دارد.
۲ـ نقش اعتماد به نفس در فن بیان
اگر به راحتی در جمع‌های خانوادگی صحبت می‌کنید و هیچ ترس و واهمه‌ای از صحبت کردن ندارید از اعتماد به نفس مناسبی برخوردار هستید اما این دلیل نمی‌شود که شما یک سخنران خوب هستید. مخاطب در شروع صحبت‌های شما به چیزهای زیادی دقت می‌کند و یکی از این موارد همین اعتماد به نفس است، اگر اعتماد به نفس شما در سطح خوبی قرار داشته باشد مخاطب به سراغ پارامتر‌های دیگری می‌رود و اما اگر اعتماد به نفس شما در سطح مناسبی قرار نداشته باشد مخاطب به حرفهای شما توجهی نمی‌کند حتی اگر واقعا حرفهای جدید و مفیدی برای گفتن داشته باشید. پس به این نتیجه رسیدیم که وجود اعتماد به نفس در فن بیان ضروری است اما کافی نیست. حالا ممکن است که اعتماد به نفس شما پایین باشید و به دنبال راه‌کار برای تقویت آن باشید. گفتاردرمانی، جلسات مشاوره و بسیاری راه‌های دیگر وجود دارد که می‌تواند اعتماد به نفس شما را تقویت کند اما یکی از بهترین و در عین حال آسان‌ترین کارها صحبت کردن در برابر آینه یا دوربین تلفن همراه‌تان است. اگر بتوانید در طول روز زمانی را به این کار اختصاص دهید می‌توانید در بازه زمانی کوتاهی اعتماد به نفس‌تان را تقویت کنید. البته ممکن است برخی افراد به دلیل مشکلات روحی حتی در برابر آینه هم قادر به صحبت کردن نباشند که در این صورت بهتر است به یک روان‌شناس مراجعه کنید تا به کمک جلسات روان‌کاوی این مشکل حل شود.
۳ـ از حرفی که می‌زنید مطمئن باشید و خودتان عمل‌کننده به آن باشید
مخاطب باهوش است و دقیقا متوجه حالات رفتارهای شما می‌شود، اگر مشخص شود که به حرفی که می‌زنید پایبند نیستید اعتماد مخاطب از بین می‌رود. این موضوع وقتی دردسرساز می‌شود که اعتماد جمع زیادی از مخاطبان و کاربران شما از بین برود. صداقت گفتاری فقط در گفتار محاوره‌ای نیست و اگر صاحب یک کسب و کار هستید باید نسبت به مطالب وب سایت و دیگر کانال‌های ارتباطی‌تان هم حساس و پیگیر باشید. پس بهتر است صداقت را در تمامی کارهای روزانه‌تان رعایت کنید تا درگیر مشکلات و تبعات آن نشوید. زمانی که با صداقت از یک موضوعی صحبت می‌کنید حرف و گفتار شما تاثیر بیش‌تری روی مخاطبان دارد. اشتیاق انسان در هنگام صحبت از یک موضوع نشان‌دهنده صادق بودن یا نبودن گفته او است. این موضوع گرچه به صورت صد در صد قابل تشخیص نیست اما در بیش‌تر موارد این گونه است. پس سعی کنید همیشه با صداقت صحبت کنید تا مخاطبان اعتمادشان به شما را از دست ندهند.
۴ـ از خودتان زیاد تعریف نکنید
بسیاری از افراد در هنگام صحبت‌های‌شان به دفعات زیادی از خودشان تعریف می‌کنند که در نظر مخاطب اصلا کار خوشایندی به حساب نمی‌آید. اگر به هر دلیلی در صحبت‌های‌تان فروتنی را رعایت نمی‌کنید باید بدانید که شنونده‌ها علاقه زیادی به صحبت‌های شما ندارند و اساسا دلیلی برای توجه کردن به حرف‌های‌تان ندارند. یکی از بهترین کارها برای یادگرفتن مهارت‌های فن بیان این است که سخنرانی افراد مشهور را مشاهده کنید. فیلم سخنرانی بسیاری از افراد بزرگ مانند استیو جابز و بیل گیتس در فضای وب موجود است و می‌توانید از الگوی سخنرانی آن‌ها استفاده کنید و کمک بگیرید. در نظر داشته باشید که مخاطب به دنبال تعریف کردن شما از خودتان نیست و بیش‌تر آدم‌ها از این کار متنفر هستند. تواضع و فروتنی شما می‌تواند نظر مخاطبان زیادی را جلب کند. همچنین نقل قول از بزرگان هم در بین صحبت‌های‌تان می‌تواند نتیجه بسیار خوبی داشته باشد. برای مثال شما در بین صحبت‌های‌تان می‌توانید از نظرات صاحب سبکان حوزه مورد بحث‌تان وام بگیرید. پس بهتر است صحبت‌های‌تان را به دو قسمت تبدیل کنید و در بخشی نظرات و صحبت‌های خودتان را مطرح کنید و بین صبحت‌ها هم از افراد دیگر و صاحب نظران دیگر وام بگیرید.
۵ـ تن صدای‌تان را بیش از حد بالا نبرید
بسیاری از افراد صدای خود را تا حد ممکن بالا می‌برند و این موضوع در نظر مخاطب موضوع چندان جالبی نیست. از طرف دیگر بالا بردن صدا، لرزش زیادی را برای صدا شما به وجود می‌آورد و باعث بروز مشکلاتی در بیان شما می‌شود. مهارت‌های فن بیان برخی اوقات به قدری ساده هستند که حتی تصور آن را هم ندارید. پس بهتر است تمامی نکات موجود در این مطلب را روی یک تکه کاغذ یادداشت کنید و قبل از سخنرانی آن‌ها را تمرین کنید. تمرین کردن همین نکات ساده باعث می‌شود به مرور زمان مهارت‌های فن بیان در شما نهادینه شود. یکی دیگر از کارهایی که می‌توانید برای بهتر صحبت کردن استفاده کنید، نوشیدن آب در هنگام خشکی گلو است، بهترین کار این است که شما قبل از سخنرانی آب بنوشید و یک لیوان آب هم در حین سخنرانی داشته باشید تا بتوانید در صورت نیاز از آن استفاده کنید.
۶ـ دقت به نحوه نشستن، ایستادن و زبان بدن
درست ایستادن و دقت داشتن به نحوه نشستن می‌تواند یکی از بهترین کارهایی باشد که پرستیژ سخنرانی شما را حفظ می‌کند. زمانی که شما صحبت می‌کنید دیگران در کنار صدایی که از شما می‌شوند، شما را هم مشاهده می‌کنند و اگر نتوانید به درستی استایل بدن‌تان را حفظ کنید، مخاطب احساس خوبی نخواهد داشت. زبان بدن نیز یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که باید به آن توجه کنید. زبان بدن در جلب نظر مخاطب اهمیت ویژه‌ای دارد و شما باید بتوانید با زبان بدن درست و اصولی، نظر مخاطب را جلب کنید. نگاه درست به همه شنوندگان و استفاده درست از دست‌ها و حرکات صورت کمک می‌کند تا صحبت‌های تاثیرگذارتری برای مخاطب داشته باشید. شاید از خود بپرسید درست نشستن چگونه باعث جلب نظر مخاطب می‌شود که در پاسخ به این سوال باید بدانید که داشتن یک استایل درست نه تنها نظر مخاطب را جلب می‌کند بلکه تاثیر زیادی هم روی نحوه نفس‌گیری شما دارد. اگر شما به درستی ننشینید برای نفس‌گیری دچار مشکلاتی می‌شوید و دائما نفس کم می‌آورید. قوز کردن یکی از مصداق‌هایی است که می‌توان برای این موضوع داشت. در هنگام نشستن زاویه کمر و پاها باید به صورت ۹۰ درجه باشد. البته اگر دفعات اولی است که در یک جمع صحبت می‌کنید باید در نظر داشته باشید که ممکن است دچار مشکلاتی در هنگام نفس‌گیری شوید و این موضوع با تمرین درست می‌شود. طبق تجربه یکی از بهترین کارهایی که می‌توانید برای نفس‌گیری داشته باشید خواندن یک متن از یک کتاب یا روزنامه با صدای بلند است. در صورتا امکان می‌توانید صدای خود را ضبط کنید تا بتوانید اشکالات خود را یادداشت کنید و در تمرین‌های بعدی آن‌ها را رفع کنید.
۷ـ صداهای زیر و بم، پاشنه آشیل بسیاری از سخنران‌ها
تولید صداهای زیر و بم نادرست، ناشی از استرس و عدم اعتماد به نفس کافی است بدین معنی که اگر شما اعتماد به نفس نداشته باشید قطعا باید منتظر صداهایی با شیب زیاد یا کم در سخنرانی‌تان باشید. بسیاری از وقت‌ها شما در یک همایش و یا سخنرانی نشسته‌اید و حتی حواستان هم نیست اما به ناگهان متوجه خروج صدایی بسیار بلند و ناهنجار از شخص گوینده می‌شوید. ناتوانی از کنترل صداهای زیر و بم یکی از مهم‌ترین مشکلاتی است که اشخاص بی تجربه دارند. بهتر است برای کنترل صداهای زیر و بم‌تان تمرین کتاب‌خوانی و روزنامه‌خوانی داشته باشید اما تجربه صحبت در جمع هم یکی از مهم‌ترین تمرین‌ها برای کنترل صداهای زیر و بم است.
۸ـ آماده بودن
حتی اگر یک سخنران حرفهای باشید اما قبل از سخنرانی تمرین نکنید ممکن است به مشکل بخورید. مشکلات ناشی از عدم آمادگی در سخنرانی می‌تواند دردسرهای زیادی برای شما به وجود بیاورد. بهتر است قبل از سخنرانی یک برگه آماده کنید و تمامی نکات و موضوعاتی که می‌خواهید از آن صحبت کنید را یادداشت کنید تا بتوانید بدون استرس و نگرانی صحبت کنید. بهتر است تمامی مثال‌ها و نقل قول‌ها را هم یادداشت کنید. یادداشت این موضوعات کمک می‌کند تا نگرانی کمتری بابت صحبت‌های‌تان داشته باشید.
۹ـ ارائه منابع و مستندات در سخنرانی
بسیاری از وقت‌ها در بین صحبت‌ها یک یا چند نقل قول مطرح می‌کنید که شونده از آن‌ها لذت می‌برد اما بهتر است منابع صحبت‌های‌تان را هم مطرح کنید. مطرح کردن منبع صحبت‌ها کمک می‌کند شنونده با اعتماد بیش‌تری به حرف‌ها و صحبت‌های شما توجه کند. البته ممکن است برخی از سخنرانی‌ها به گونه‌ای باشد که نیاز به ارائه مستندات زیادی داشته باشد. در این صورت بهتر است یک فایل پی‌دی‌اف آماده کنید و منابع‌تان را در آن ذکر کنید. ذکر منابع می‌تواند ارزش و اعتبار صحبت‌های شما را تا چندین برابر افزایش دهد. البته نیازی نیست که برای بدیهیات یا نقل‌قول‌های ساده منبع ذکر کنید. پس ارائه منابع و مستندات هم می‌تواند یکی از مهارت‌های مهم در فن بیان باشد.
۱۰ـ بداهه‌گویی را تمرین کنید
در قسمت‌های قبل گفته شد که هیچ سخنرانی بداهه و بدون تمرینی نداشته باشید اما ممکن است به هر دلیل در شرایطی قرار بگیرید که مجبور به سخنرانی بداهه شوید. سخنرانی بداهه می‌تواند باعث درخشش شما در جمع یا کنفرانس‌ها شود. تمرین بداهی گویی یکی از مهم‌ترین موضوعاتی است که برای تقویت فن بیان می‌توانید صورت دهید. برای تمرین بداهه گویی یک موضوع عجیب مشخص کنید و در همان لحظه در مورد آن با خودتان صحبت کنید. اگر می‌خواهید در مهارت‌های فن بیان حرفهای شوید باید سعی کنید در هر لحظه قدرت سخنرانی داشته باشید. حتی در جمع‌های خانوادگی و فامیلی نیز می‌توانید تمرین کنید. قطعا جمع‌های خانوادگی و فامیلی در روزهای عادی ما تشکیل می‌شوند و اگر بخواهید فن بیان‌تان را تقویت کنید می‌توانید از این پتانسیل استفاده کنید.
۱۱ـ شوخی و خوش خنده بودن را فراموش نکنید
شما هم به هیچ عنوان دوست ندارید که پای صحبت‌های یک انسان خشک و عبوس بنشینید. پس سعی کنید شوخی‌ها و مزاح‌های مناسب و متناسبی را برای سخنرانی‌تان مشخص کنید و از آن‌ها استفاده کنید. در شوخی‌ها باید مراقب خط قرمزها باشید. اعتقادات، سلیقه‌های ورزشی، قومیت‌ها و دیگر موضوعات ممیزی را در بین شوخی‌های‌تان استفاده نکنید تا بتوانید بازخورد خوبی بگیرید. استفاده نابه‌جا از برخی از شوخی‌ها نه تنها بر مخاطب اثر مثبت نمی‌گذارد بلکه می‌تواند موجب ناراحتی جمعی از مخاطبین شود. در بین جمع نیازی نیست که فقط خودتان شوخی کنید و برای عوض کردن فضا می‌توانید از حضار هم استفاده کنید. برای مثال ممکن است شما با یکی از حضار جمع خاطره مشترکی داشته باشید، از او بخواهید آن خاطره مشترک را تعریف کند. این کار باعث ایجاد تعامل در فضا می‌شود و اثرات مثبت زیادی برای کیفیت سخنرانی شما دارد.
۱۲ـ متکلم وحده نباشید
ممکن است در یک جمع از شما درخواست صحبت شود. در این صورت ممکن است متناسب با نیاز شما چند دقیقه یا حتی چند ساعت صحبت کنید. اما آیا چند ساعت یا حتی چند دقیقه صحبت یک طرفه کار درستی است؟
قطعا خیر. شما به عنوان یک سخنران باید سعی کنید از نظرات و صحبت‌های دیگر افراد جمع هم صحبت کنید. مدیریت این کار کاملا به صلاح دید شما دارد اما باید از پتانسیل‌های جمع حاضر استفاده کنید. برای مثال می‌توانید بعد از هر نیم ساعت نظرات حضار را در مورد صحبت‌های ارائه شدتان بپرسید یا مثلا پرسشی مطرح کنید و نظرات حضار را جویا شوید. تمامی این کار به ایجاد تعامل ختم می‌شود که می‌تواند اثربخشی صحبت‌های شما را افزایش دهد. البته در این کار زیاده‌روی نکنید، زیاده‌روی در این کار باعث عدم تمرکز شما می‌شود و ممکن است مخاطب هم از بحث اصلی دور شود و به عبارتی رشته کلام از دست برود. پس مراقب تعادل در این موضوع باشید، اگر تا این قسمت تمامی نکات فن بیان و مهارت‌های کلامی را آموخته‌اید به شما تبریک می‌گوییم چرا که تقریبا با ۹۰ درصد مهارت‌های کلامی و فن بیان آشنا شده‌اید.
۱۳ـ مدیریت زمان
مهارت‌های فن بیان بسیار زیاد هستند و در این مطلب مهم‌ترین مهارت‌ها را بررسی کردیم و راهکارهای به دست آوردن این مهارت‌ها را هم مطرح کردیم. تمامی مهارت‌های کلامی و فن بیان در صورتی اثربخش هستند که مدیریت زمانی خوبی داشته باشید. اگر ۱۲ مهارت بالا را استفاده کنید اما زمان صحبت و سخنرانی خود را کنترل نکنید، سخنرانی خوبی نداشته‌اید. مدیریت زمان به قدری مهم است که حتی برخی از بزرگترین سخنران‌ها هم در آن دچار مشکل هستند، اگر به دوران تحصیل خود فکر کنید قطعا روزهایی را به یاد می‌آورید که معلم یا استاد به کلاس درس می‌آمد اما وارد بحث‌های حاشیه‌ای می‌شد و مطلب نیمه تمام می‌ماند. این موضوع نمونه‌ای بارز از عدم مدیریت زمان است. برای مدیریت زمان تمرین زیادی لازم است و این گونه نیست که در یک ماه یا شش ماه به آن مسلط شوید.
جمع بندی
مهارت‌های فن بیان یکی از مهم‌ترین آموزش‌هایی است که هر انسانی به آن‌ها نیاز دارد. فرقی نمی‌کند که شما چه تحصیلاتی دارید و در چه شاخه‌ای مشغول به فعالیت هستید در هر صورت نیاز است که مهارت‌های فن بیان و صحبت کردن را یاد بگیرید. در جلسات و آکادمی‌های توسعه فردی معمولا تمرین‌هایی برای این مهارت‌ها داده می‌شود اما ممکن است شما به کمک تمرین‌های شخصی و ارائه شده در همین مطلب مهارت‌های کلامی را فرابگیرید. برای تسلط بر مهارت‌های کلامی بهترین کار تمرین مداوم است، خوشبختانه تمرین‌های فن بیان دشوار نیستند و بامداومت می‌توانید بر آن‌ها تسلط پیدا کنید.
دیدگاهتان را بنویسید