همان‌طور که می‌دانید برای این که از هر وسیله به بهترین و کارآمد‌ترین شکل استفاده کنیم، ابتدا نیاز به دانش استفاده از آن را داریم؛ دنیای دیجیتال نیز از این قائله مستثنی نیست. پیشرفت و توسعه روزانه تکنولوژی و وابسته‌شدن زندگی همه‌ی انسان‌‌های جهان به آن، این ضرورت را ایجاد می‌کند که هرکس اطلاعات کاملی در این زمینه کسب کند تا بتواند از تکنولوژی استفاده‌ی مفید و سودآوری داشته باشد.
سواد دیجیتال چیست ؟
مهارت‌هایی که افراد را برای استفاده موثر از فضای دیجیتال آماده ساخته و به آن‌ها فرهنگ استفاده از رسانه‌ها را نشان می‌دهد سواد دیجیتال یا سواد تکنولوژی می‌گویند. این مهارت‌ها که به سه بخش تقسیم می‌شود هر کدام یک جنبه مهم فضای دیجیتال را برای استفاده بهتر از آن در بر می‌گیرد.
بخش اول به چگونگی استفاده از تکنولوژی و نحوه عمکرد آن، بخش دوم به تجزیه اطلاعات خوب از بد در فضای مجازی و بخش سوم به دانش فرهنگ استفاده از فضای مجازی می‌پردازد. این مهارت‌ها کامل کننده یک‌دیگر می‌باشد و به تنهایی نه تنها سودمند نیستند بلکه باعث زیان و ضرر به دنیای دیجیتال می‌شود.
نام سواد دیجیتال اولین بار در کتاب سواد دیجیتال پال گیلستر (Paul Gilster) در دهه 1990 استفاده شد. در این دهه به دلیل این‌که اینترنت به تازگی اختراع شده بود، مردم اطلاعات کافی برای استفاده از آن را نداشتند؛ به همین دلیل پال گیلستر که از همان اوایل از قدرت و پتانسیل اینترنت آگاه بود، برای آگاه‌سازی مردم این کتاب را نوشت.
انواع سواد دیجیتال
سواد دیجیتال فقط مختص دنیای مجازی یا همان اینترنت نمی‌شود بلکه نحوه به‌کارگیری نرم‌افزارها و سخت افزارها به صورت بهینه نیز شامل می‌شود. سواد دیجیتال به سه نوع سواد فنی، سواد رسانه‌ای و سواد دیجیتال تقسیم می‌شود.
سواد فنی
دانش به‌کارگیری ابزارهای دیجیتالی به بهترین شکل برای استفاده بهینه از تکنولوژی به سود خود سواد فنی گفته می‌شود. این دانش در واقع همان تعریف کلی سواد دیجیتال است اما تمام آن را در بر نمی‌گیرد و فقط بخشی از سواد تکنولوژی است.
سواد فنی یادگیری نحوه استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا مانند گوشی‌های هوشمند و نرم‌افزارهای رایانه‌ای را شامل می‌شود. نبود سواد فنی کافی در یک جامعه باعث به وجود آمدن شکاف دیجیتالی در آن جامعه می‌شود.
چی نیست؟! 24 آمار و فکت بازاریابی دیجیتال”]
شکاف دیجیتالی به عدم تعادل در منابع و مهارت برای دسترسی موثر و مفید به فناوری‌های روز دنیا گفته می‌شود. به عبارت دیگر شکاف دیجیتال یعنی دسترسی نابرابر اعضای جامعه به فناوری اطلاعات و ارتباطات که نتیجه نبود سواد دیجیتال و به خصوص سواد فنی در آن جامعه است.
طبق نظریه شکاف دیجیتالی ون دایک، نابرابری در دسترسی به فضای دیجیتال نیست، بلکه نابرابری در مهارت استفاده از فناوری و سواد دیجیتالی است. شکاف دیجیتال تاثیر زیادی در تجارت الکترونیک، اقتصاد و آموزش خواهد داشت که باعث عقب افتادگی در علوم فناوری کشورهای در حال توسعه می‌شود. با افزایش سطح آگاهی از سواد فنی می‌توانیم مانع رشد شکاف دیجیتالی در دنیا شویم.
سواد رسانه ای
سواد رسانه‌ای یا مدیریت رسانه (Media management) به تجزیه و تحلیل اطلاعات و محتواهای موجود در فضای دیجیتال و قابلیت تشخیص محتوای خوب و بد گفته می‌شود. سواد رسانه‌ای به ما کمک می‌کند در این دنیای پر هرج و مرج مجازی راه درست و بهینه را تشخیص داده و از آن بهره‌مند شویم.
سواد رسانه‌ای و مدیریت رسانه‌ای با این که موضوع هر دو در زمینه رسانه است اما مفاهیم متفاوتی را پوشش می‌دهند. سواد رسانه‌ای برای همه‌ی مخاطبان لازم و ضروری است و یکی از پایه‌های سواد دیجیتال به شمار می‌رود اما مدیریت رسانه تخصصی است که مدیران رسانه‌ها و فعالان این حوزه به آن نیاز دارند.
سواد اجتماعی
قطعا در دنیای دیجیتال و بازاریابی شبکه های اجتماعی مشکلاتی وجود دارد اما نباید آن را به عنوان یکی از معایب سواد دیجیتال در نظر بگیریم؛ بلکه این مشکلات به خاطر کمبود سواد اجتماعی در فضای مجازی می‌باشد. سواد اجتماعی در واقع دانش فرهنگ استفاده از محیط‌های دیجیتال می‌باشد.
امروزه توجه خیلی کمی به این نوع سواد دیجیتال باعث شده مشکلات بسیاری در فضای مجازی از قبیل انتشار عکس و یا ویدیوهای غیر اخلاقی، فحش و ناسزاگویی و انتشار متن‌های نامناسب در دنیای اینترنت شده است. با افزایش سطح سواد اجتماعی خود می‌توانید آگاهانه از دنیای دیجیتال استفاده کرده و از بایدها و نبایدهای آن آگاه شوید.
اهمیت و ضرورت سواد دیجیتال
با پیشرفت علم و تکنولوژی، امروزه زندگی مردم دنیا کاملا تحت تاثیر دنیای دیجیتال قرار گرفته است؛ به طوری‌که هر جا را که بنگریم ردپایی از تکنولوژی به چشم می‌آید. به عنوان مثال، انواع رسانه و تجهیزات برقراری ارتباط تکنولوژی‌هایی به شمار می‌آیند که بدون آن‌ها زندگی مردم مختل و یا حتی در این دوره از زمان غیر ممکن است. بنابراین امروزه استفاده از تکنولوژی به یکی از نیازهای حیاتی بشر تبدیل شده و آشنایی از نحوه استفاده از آن بسیار مهم است.
اگر برای افزایش سواد دیجیتال خود وقت نگذاریم، با پیشرفت تکنولوژی رفته رفته اطلاعات‌مان در این زمینه کاهش می‌یابد و از فضای دیجیتال عقب می‌مانیم؛ در نتیجه برای استفاده از تکنولوژی همیشه نیاز به راهنمایی افراد مطلع در این زمینه داریم. کاهش سواد دیجیتال باعث عوض شدن دیدگاه مردم از شخصیت شما می‌شود. آن‌ها شما را انسانی ساده لوح، سنتی و یا حتی عقب مانده تصور می‌کنند.
لازم به ذکر است استفاده از فضای دیجیتال بدون داشتن سواد آن منجر به آسیب‌های اجتماعی و یا حتی مالی می‌شود. سالانه موارد بسیار زیادی کلاه‌برداری‌های اینترنتی و پخش شدن اطلاعات شخصی به خاطر نداشتن اطلاعات کافی گزارش می‌شود. با افزایش سواد دیجیتال خود از این خطرات خود را مصون کنید.
نسل‌های جوان علاقه زیادی برای یادگیری سواد دیجیتال از خود نشان می‌دهند و در این زمینه معمولا استعداد خوبی دارند. هر چه سن افراد بالاتر می‌رود، میل به یادگیری از فضای دیجیتال کاهش می‌یابد. بنابراین افراد مسن با کمک جوانان می‌توانند اطلاعات مورد نیاز خود در این زمینه را به دست آورند.
چه کسانی باید سواد دیجیتال داشته باشند؟
عموم افراد برای استفاده از امکاناتی مانند خرید آنلاین و استفاده از شبکه‌های ارتباطی که برای راحتی مردم به وجود آمده است، نیاز به سواد دیجیتال دارند اما افرادی هم هستند که بدون کسب اطلاعات از تکنولوژی روز دنیا در زمینه کار خود موفق نخواهند شد. این افراد عبارت‌اند از:
دانش آموزان و دانشجویان
با آنلاین شدن تدریس در مدرسه‌ها و دانشگاه‌ها، دانش‌آموزان و دانشجویان برای استفاده بهینه از این فضای آموزشی، نیاز به کسب اطلاعات بیش‌تر در مورد دنیای تکنولوژی دارند. دانشجویان معمولا با این فضا آشنایی کافی را دارند اما دانش‌آموزان در این زمینه نیاز به توجه ویژه‌ای از سوی والدین خود دارند زیرا ممکن است نبود سواد دیجیتال، آن‌ها را درگیر آسیب‌های فضای مجازی کند. والدین اول باید خود سواد دیجیتال را به خوبی درک کرده و سپس به به فرزندان خود آموزش دهند تا همگی بتوانند به خوبی از دنیای دیجیتال بهره‌مند شوند.
کارمندان و کارکنان شرکت‌ها
از جمله سوال‌هایی که در موقع استخدام از کارجویان می‌شود، میزان آشنایی آن‌ها با رایانه یا دیگر وسایل دیجیتال است که لازمه‌ی آن سواد دیجیتال می‌باشد. از نگارش یک نامه اداری در نرم‌افزار ورد گرفته تا حفاظت رایانه های شرکت از ویروسی شدن آن‌ها هر کدام وابسته به سواد کارکنان در زمینه دیجیتال می‌باشد. داشتن مهارت در زمینه تکنولوژی باعث بهینه‌سازی و ساده‌تر کردن فعالیت‌های کامپیوتری و یا رسانه‌ای کارکنان می‌شود و آن‌ها را یک قدم از بقیه جلوتر میاندازد.
فریلنسرها
به کسی فریلنسر گفته می‌شود که به صورت قراردادی برای مشتری‌هایش (معمولا به صورت دورکاری و با استفاده از اینترنت) کار به خصوصی را انجام می‌دهد. شغل این دسته افراد با فضای دیجیتال پیوند خورده است؛ بنابراین احاطه کامل بر تمام جنبه‌های تکنولوژی و نحوه استفاده از آن بر آن‌ها واجب است. تمام کسانی که به کسب درآمد از اینترنت مشغول هستند هم شامل این گروه می‌شوند. این که فریلنسر کیست؟ و یا آموزش فریلنسر شدن چگونه می باشد مباحثی می باشد که به آن در مقاله ای جداگانه پرداخته ایم
فواید سواد دیجیتال
امروزه تکنولوژی در هر زمینه‌ای راه پیدا کرده و استفاده از آن اجتناب ناپذیر است. یکی از مهم‌ترین و تاثیرگذار‌ترین زمینه در دنیای تکنولوژی، ارتباطات و فناوری اطلاعات است. مردم مقدار زیادی از وقت خود را در طول شبانه روز صرف استفاده از شبکه‌های اجتماعی می‌کنند. نبود اطلاعات کافی و یا حتی فرهنگ استفاده از شبکه‌های اجتماعی باعث هرج و مرج در این فضا شده است.
ناسزاگویی و پخش ویدیو و یا عکس‌های نامناسب از پیامد‌های نبود سواد و فرهنگ دیجیتال است. پس با افزایش سطح سواد خود در زمینه‌های تکنولوژی می‌توانیم از این نوع آسیب‌ها جلوگیری کنیم.
ممکن است امروزه بتوانیم بدون سواد دیجیتال به زندگی خود ادامه دهیم اما در آینده‌ای نه چندان دور این امر غیر ممکن می‌شود. پیشرفت و اینترنتی شدن معاملات روزانه مردم، باعث کارآمدی بانک‌ها و پرهیز از هدر رفتن وقت مردم شده است. در گذشته برای انتقال وجه به یک حساب دیگر باید ساعت‌ها وقت خود را در صف بانک صرف می‌کردیم.
پیشرفت در زمینه مالی این امکان را به مردم داده است که به راحتی به معاملات خود، بدون مراجعه به بانک بپردازند. آن‌ها حتی می‌توانند به صورت آنلاین در بورس سرمایه گذاری کرده و از به صورت آنلاین آن را کنترل کنند. سواد دیجیتال به افراد کمک می‌کند که بتوانند هویت مالی خود محافظت کرده و به راحتی از این امکانات استفاده کنید و از آسیب‌های ممکن مانند کلاه‌برداری و دزدیده شدن اطلاعات حساب بانکی مصون بمانید.
ابعاد سواد دیجیتال
سواد دیجیتال به سه سطح یا بعد تقسیم می‌شود که هر سطح به طور جداگانه برای یادگیری و درک تکنولوژی بسیار مهم می‌باشد. شایستگی دیجیتالی، کاربری دیجیتالی و انتقال دیجیتال از ابعاد سواد دیجیتال به شمار می‌روند.
شایستگی دیجیتال
پایه اصلی سواد دیجیتال، شایستگی دیجیتال است. شایستگی دیجیتال به میزان توانایی و مهارت افراد برای یادگیری و استفاده از فضای دیجیتال گفته می‌شود. مهارت‌هایی پایه مانند یافتن مطلبی از گوگل، ویرایش یک متن در نرم افزار ورد، ارائه مطلب در نرم افزار پاور پونیت و یا حتی فرستادن یک ایمیل، جزو این دسته مهارت‌ها است.
در واقع شایستگی دیجیتال به استعداد هر فرد در این زمینه بستگی دارد. بعضی افراد ممکن است به راحتی و با یک توضیح مختصر در یک زمینه دیجیتال، آن را به خوبی یاد بگیرند اما افرادی هم هستند که نیاز به آموزش از پایه و اساس در زمینه تکنولوژی باشند.
کاربری دیجیتال
بعد از شایستگی دیجیتال، کاربری دیجیتال تعریف می‌شود. به توانایی افراد در استفاده کردن شایستگی‌های دیجیتالی خود در زندگی فردی و اجتماعی برای حل مسائل و دستیابی به اهداف از قبل تایین شده، کاربری دیجیتال گفته می‌شود. در واقع کاربری دیجیتال، پیاده سازی آنچه از تکنولوژی می‌دانیم در زندگی روزمره خود است. این بعد به ما کمک می‌کند مسائل زندگی خود را به وسیله دنیای دیجیتال حل کرده و در وقت خود صرفه جویی کنیم.
انتقال دیجیتال
آخرین سطح یا بعد سواد دیجیتال، انتقال دیجیتال است. به استفاده از شایستگی‌های دیجیتال و استعداد درونی خود برای پیشرفت تکنولوژی و گسترش فضای دیجیتال، انتقال دیجیتال گفته می‌شود. این بخش یکی از حیاتی‌ترین ابعاد سواد دیجیتال است که باعث نوآوری و به‌روزرسانی تکنولوژی برای آسان‌تر سازی زندگی بشر که از بدو به وجود آمدن انسان، یکی از دغدغه‌های اصلی بشر بوده است، می‌باشد. این قسمت نیازمند دانش حرفهای در زمینه تکنولوژی و داشتن خلاقیت‌های نوآورانه در این زمینه است.
سواد دیجیتال از مهم‌ترین دانش‌های روز دنیا محسوب شده که با استفاده از آن می‌توان یک زندگی راحت داشته و بدون دغدغه از وسایل دیجیتال خود بهره ببریم. امروزه مردم دنیا فکر می‌کنند کاملا از سواد دیجیتال آگاهند؛ در حالی که فقط از نظر فنی تکنولوژی را می‌شناسند.
اما سواد تکنولوژی زمانی کامل است که با تمام جنبه‌ها و انواعش مورد بررسی و مطالعه قرار گیرد. اگر تمام مردم دنیا به درک مشترک و کاملی از سواد دیجیتال برسند، قطعا دیگر مشکلی در فضای مجازی یا دیجیتال وجود نخواهد داشت. همچنین در نظر داشته باشید که برای مطالعه بیش‌تر سواد دیجیتالی pdf برخی کتاب‌های موجود در سطح اینترنت می‌تواند کمک زیادی به شما داشته باشد.
برخی از سوالات رایج:
1. سواد دیجیتال را توضیح دهید؟
به مهارت ها و توانایی های مورد نیاز افراد برای حضور فعال و موثر در فضای مجازی سواد دیجیتال می گویند. افراد از این علم برای افزایش عملکرد و بهره وری خود در زمینه های کاری و مورد علاقه خود می پردازند.
2. انواع سواد دیجیتال چیست؟
1. سواد فنی
2. سواد رسانه ایی
3. سواد اجتماعی
3. اهمیت و ضرورت سواد دیجیتال چیست؟
با شرایط حال حاضر دنیا سواد دیجیتال یکی از مهم ترین حوزه هایی ست که افراد با یادگیری آن می توانند به خوبی در فضای مجازی کسب و کار خود را آغاز کنند و به درآمد مطلوبی برسند.
1 دیدگاه دربارهٔ «سواد دیجیتال (Digital literacy) چیست؟ ضرورت سواد دیجیتال + فواید»
خیلی خیلی عالی مچکرم یعنی عالی بود