همواره شنیده‌اید که انجام کار تیمی بسیار باارزش‌تر و مفیدتر از انجام کارهای انفرادی است؛ اما با این حال به نظر می‌رسد که بیشتر افراد در انجام کارهای تیمی و همکاری با سایرین تا حدی ضعف دارند. همچنین برای رهبران یک تیم و کسانی که دست به تیم سازی می‌زنند این موضوع اهمیت بیشتری پیدا می‌کند؛ زیرا آنها باید روی توانایی‌های خود برای هماهنگی اعضای تیم و رهبری آنها بیشتر کار کنند.
بسیاری از ما این توانایی‌ها را به طور ذاتی و بلفطره در وجود خود نداریم و به ندرت پیش آمده که کسی ذاتا به صورت یک رهبر کارآمد زاده شود؛ اما خبر خوب این است که می‌توان این توانایی را در خود پرورش داد. مدل بلبین می‌تواند شما را در رسیدن به خواسته‌تان کمک کند.
آشنایی با مدل بلبین
اول از هر چیزی لازم است به تشریح و توصیف مدل بلبین و کاربرد آن بپردازیم. همان طور که می‌دانید هر تیمی از تعدادی اعضا تشکیل شده است؛ که هر کدام از این اعضا کار مشخصی در تیم به عهده دارد. برای درک بهتر و بررسی نحوه رفتار و برخورد اشخاص و نیز نوع ارتباط و مشارکت آنها با سایر اعضای تیم یا رهبر آن تیم، می‌توان از مدل تیم سازی Belbin استفاده کرد.
به عبارت دیگر به کمک مدل بلبین شما قادر خواهید بود که رفتارها و برخوردهای اعضای تیم را پیش بینی کرده و آنها را بهتر درک کنید. در واقع شما در تیم سازی با مدل بلبین روی چگونگی انجام کارها توسط اعضای تیم تمرکز می‌کنید.
تاریخچه مدل تیم سازی Belbin
برای نخستین بار در دهه 1970 مردیت بلبین، با انجام تحقیقات و بررسی رفتارهای اعضای تیم‌های گوناگون در سراسر دنیا، توانست مدل بلبین را توسعه دهد.
او ابتدا از اعضای تیم‌ها تست‌های شخصیت شناسی خاصی می‌گرفت؛ سپس بر مبنای این تست‌های تشخیصی، در مورد تیپ شخصیتی آنها و سبک کاری که هریک از آنها ترجیح می‌دادند قضاوت می‌کرد.
در واقع این نخستین گامی بود که او در این زمینه برداشت. سپس به عنوان قدم بعدی، او اشخاص را در گروه‌هایی قرار داد که در این گروه‌ها کارهای پیچیده‌تری که نیاز به همکاری تیمی داشتند در حال انجام بود. نتیجه این آزمایشات به این صورت بود که در نهایت 3 گروه مختلف از نظر رفتاری شناسایی شد، سپس در هر گروه سه نقش تیمی متفاوت؛ یعنی در مجموع 9 نقش تیمی متفاوت مشخص گشت.
به علاوه در مدل بلبین نقاط ضعف هریک از این نقش‌های تیمی مشخص شده است که این موضوع به رهبران تیم کمک می‌کند تا از آنها آگاه شوند و برای بهبود آنها برنامه ریزی کنند. برای آشنایی انجام برنامه ریزی مناسب پیشنهاد میکنیم مقاله ” بهترین روش برای برنامه ریزی ” را مطالعه نمایید.
فایده و اهمیت تیم سازی با مدل بلبین چیست؟
در واقع مدل بلبین هم برای رهبران تیم و افرادی که قصد دارند یک کار تیمی و گروهی را رهبری کنند کاربرد دارد؛ و هم برای تک تک افرادی که قصد مشارکت در یک کار تیمی را دارند بسیار سودمند و مفید است.
مدل بلبین می‌تواند اعضای یک تیم را در شناسایی نقاط قوت و ضعف خود کمک کند و به آنها چگونگی مدیریت نقاط ضعفشان را نیز می‌آموزد. رهبران تیم، با استفاده از مدل بلبین می‌توانند اطمینان حاصل کنند که یک تیم متعادل تشکیل داده‌اند؛ به نحوی که تمامی نقش‌های لازم را در تیم خود لحاظ کرده‌اند.
به علاوه آنها را کمک می‌کند تا نقاط ضعف اعضای تیم خود را بهتر شناسایی و رفع کنند. در یک کلام با آگاهی از این مدل و به کار بردن آن، می‌توان یک نظارت منظم و استاندارد روی مجموعه فعالیت‌های یک تیم داشت و آنها را متعادل نمود.
کاربردهای مدل بلبین
در ادامه به طور خلاصه به بررسی کاربردهای مدل بلبین می‌پردازیم. همان طور که قبلا هم اشاره کردیم این مدل برای متعادل سازی فعالیت‌های تیمی کاربرد دارد. در موقعیت‌های زیر بهتر است از تیم سازی با مدل بلبین استفاده شود:
- مدل بلبین به عنوان برنامه‌ای جهت توسعه اعضای تیم است. به کمک این مدل افراد می‌توانند با کار کردن روی نقاط ضعف و قوت خود، به اعضای بهتر و مفیدتری برای تیم تبدیل شوند.
- قبل از آغاز یک پروژه یا تشکیل دادن یک تیم، رهبران و تشکیل دهندگان تیم می‌توانند از مدل بلبین به عنوان بخشی از روند استخدام خود استفاده کنند.
- در هر تیمی باید احتمال وقوع اتفاقات پیش بینی نشده‌ای؛ مانند بروز اختلاف بین اعضا، انصراف یک عضو یا انتخاب و اضافه کردن عضوی جدید به تیم را نیز در نظر گرفت. این عوامل باعث ایجاد عدم تعادل در تیم می‌شوند؛ که مدل بلبین می‌تواند رهبران را برای مدیریت و رفع این عدم تعادل یاری کند.
معرفی انواع نقش‌های تیمی در مدل بلبین
نقش‌های تیمی تفکر محور در مدل بلبین:
نوآور
همان طور که اسم آن مشخص است، افراد نوآور اشخاصی ایده پرداز هستند که همواره فکرها و ایده‌های نو و تازه‌ای را برای پیشرفت گروه مطرح می‌کنند. در مورد ویژگی‌های شخصیتی آنها باید گفت که این افراد بیشتر تمایل دارند که در تنهایی و به صورت انفرادی کارهای خود را طراحی کرده و به انجام برسانند. همچنین میل دارند به خاطر ارائه ایده‌های جدید و هوشی‌شان مرتبا مورد تشویق واقع شوند؛ اما در مقابل این افراد انتقادپذیر نیستند و در مقابل کار کردن در چهارچوب معین مقاومت می‌کنند.
متخصص
در هر تیمی همواره کارهایی وجود دارد که به صورت تخصصی هستند؛ یعنی نمی‌توان این وظایف را به هر کسی محول کرد؛ در نتیجه نقش افراد متخصص در یک تیم، نقشی مهم و برجسته است. شاید بتوان گفت عیب این افراد این است که تنها به تخصص خود محدود هستند و اگر زمانی گروه به کار تخصص این اشخاص نیاز نداشته باشد؛ عملا این افراد بدون فایده خواهند بود.
ارزیابی کننده
هر تفکر و ایده‌ای نیاز به بررسی و تجزیه و تحلیل دارد. در یک تیم متعادل، افراد نوآور ایده‌ها را ارائه می‌دهند سپس این ایده‌ها توسط افراد ارزیابی کننده مورد بررسی قرار می‌گیرند تا مشخص شود که تیم در چه حد قادر به عملی کردن این ایده‌ها است. نقطه ضعف افراد ارزیابی کننده در این است که این اشخاص علی رقم اینکه به خوبی می‌توانند عیوب اعضای تیم را ببینند و از آنها انتقاد کنند؛ اما به نظر می‌رسد که توانایی آنها در تشویق افراد کمی ضعیف است.
نقش‌های تیمی عمل‌گرا در مدل بلبین:
شکل دهنده
هر تیمی برای پیشرفت کردن در کار نیازمند رویارویی با چالش‌های جدید است؛ در واقع نقش افراد شکل دهنده در مدل بلبین همین امر می‌باشد. اما باید توجه داشت که این افراد می‌توانند دائم با سایر اعضای تیم بحث کنند یا احساسات آنها را برانگیخته نمایند.
مجری
فقط ساختن و پرداختن ایده‌ها کافی نیست؛ بلکه همواره در هر تیمی به افرادی نیاز داریم تا ایده‌ها را به اجرا درآورند. افراد مجری باید انعطاف پذیری خوبی داشته باشند؛ در غیر این صورت به مشکل برمی‌خورند.
تمام‌کنندگان
برای داشتن یک تیم عالی و اجرای پروژه‌های تیم به نحو احسنت، به افرادی نیاز داریم که روی اجرای منظم تمامی مراحل و نیز تک تک جزئیات یک پروژه نظارت کنند. به این ترتیب می‌توان اطمینان یافت که تمامی کارها به درستی و در زمان مناسبی انجام شده‌اند؛ البته گاهی سایر اعضای تیم، افراد تمام‌کننده را کمال‌گرایانی افراطی می‌خوانند. شما می توانید برای آشنایی با خصوصیات افراد کمال گرا مقاله ” تعریف دقیق کمال گرایی ” را مطالعه نمایید.
نقش‌های تیمی مردم‌محور در مدل بلبین:
هماهنگ کننده
بدون شک نقش تمامی اعضای یک تیم در رسیدن به اهداف آن تیم مهم و اساسی است؛ اما می‌توان گفت که نقش رهبری یک تیم از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ به چنین نقشی هماهنگ کننده می‌گویند؛ که طبیعتا شنونده‌گان خوبی هستند. این اشخاص نباید از انجام مسئولیت‌های خود شانه خالی کنند یا وظایف خود را به سایرین محول کنند.
انجام دهنده کار تیمی
اهمیت این نقش در کنار هم قرار دادن اعضای تیم است؛ زیرا این افراد اهداف و پاداش‌های خود را برای کارکرد صحیح تیم و کاهش اختلافات بین اعضای تیم فدا می‌کنند. این اشخاص سیاست‌مدارانی هستند که به دیپلماسی علاقه زیادی دارند و معمولا در تصمیم‌های خود خیلی مصمم نیستند.
جست‌وجوگر منابع
جست‌وجوگرها افراد بسیار مشتاقی هستند که برای رسیدن تیم به اهداف خود تا حد امکان تلاش می‌کنند؛ اما همواره این احتمال وجود دارد که در صورت از بین رفتن شور و اشتیاقشان، از ادامه اعمالشان منصرف شوند.
خلاصه مقاله و نتیجه‌گیری
کار کردن در یک تیم یا هماهنگ کردن اعضای تیم برای رسیدن به یک هدف واحد، می‌تواند چالش بزرگی برای رهبران و نیز اعضای تیم‌ها باشد. از این رو در سال 1970 مدل تیم سازی Belbin با ارائه 9 نقش مختلف برای اعضای تیم، تا حد زیادی به رفع این مشکل کمک کرده است.
در واقع با تیم سازی با مدل بلبین می‌توان اولا نحوه عملکرد و برخورد افراد تیم را تا حد زیادی پیش بینی کرد و دوما می‌توان این عملکردها را متعادل ساخت تا تیم به نحو شایسته‌تری و با صرف انرژی کمتری به اهداف خود دست یابد.
آگاهی از 9 نقش مختلف که هر تیمی به وجود آنها نیاز دارد، سازنده تیم را هدایت می‌کند تا هنگام گزینش افراد و استخدام کردن آنها، از تمامی این نقش‌ها و شخصیت‌ها برای ساختن تیم خود استفاده کند؛ زیرا برای داشتن یک تیم متعادل و کارآمد باید از تمامی این نقش‌ها بهره گرفت.
برخی از سوالات رایج:
1.فایده و اهمیت تیم سازی با مدل بلبین چیست؟
در واقع مدل بلبین هم برای رهبران تیم و افرادی که قصد دارند یک کار تیمی و گروهی را رهبری کنند کاربرد دارد؛ و هم برای تک تک افرادی که قصد مشارکت در یک کار تیمی را دارند بسیار سودمند و مفید است. مدل بلبین می‌تواند اعضای یک تیم را در شناسایی نقاط قوت و ضعف خود کمک کند و به آنها چگونگی مدیریت نقاط ضعفشان را نیز می‌آموزد.
2.تاریخچه مدل تیم سازی Belbin به چه زمانی برمی‌گردد؟
برای نخستین بار در دهه 1970 مردیت بلبین، با انجام تحقیقات و بررسی رفتارهای اعضای تیم‌های گوناگون در سراسر دنیا، توانست مدل بلبین را توسعه دهد.
3. نقش‌های تیمی تفکر محور در مدل بلبین کدامند؟
نوآور – متخصص – ارزیابی کننده
